Słowo „trauma” stało się ostatnio dość popularne. Wiele zaburzeń i trudności tłumaczymy sobie doświadczeniem wydarzenia traumatycznego, a młodzież często mówi o traumie w odniesieniu do klasówki czy po prostu przykrego doświadczenia. Czym jest trauma tak naprawdę?

Wydarzenie traumatyczne to sytuacja, której nie można bagatelizować- trauma ma określony przebieg, pojawia się w określonych sytuacjach i może wpływać na naszą psychikę w bardzo konkretny, szeroki i zaburzający funkcjonowanie sposób.

Czym jest trauma i jakie reakcje występują na przeżycie traumatyczne?

Wydarzenie traumatyczne to sytuacja, w której osoba doświadczająca traumy była świadkiem śmierci lub poważnych urazów ciała, istniała realna groźba śmierci lub osobie tej bądź osobom w jej otoczeniu grożono śmiercią lub obrażeniami ciała.

Zdarzenie traumatyczne to więc:

• wypadki – np. wypadek drogowy, katastrofa komunikacyjna, pożar, wyciek chemiczny, zawalenie się budynku
• klęski żywiołowe – trzęsienia ziemi, powodzie, pożary
• sytuacja przemocy – udział w strzelaninie, porwanie, gwałt, napaść itd. Wydarzeniem traumatycznym będzie też przemoc w rodzinie.

Każde takie wydarzenie krytyczne ma wpływ na osobę, która go doświadczyła. Reakcja na traumatyzujące wydarzenie może być jednak różna u różnych osób.

Do reakcji na wydarzenie traumatyczne zalicza się:

Ponowne przeżywanie sytuacji traumy:

• we wspomnieniach– które pojawiają się bez intencji osoby. Nad wspomnieniami, osoba doświadczająca traumy nie umie zapanować. Wspomnienia przynoszą ze sobą ten sam stan emocjonalny odczuwany podczas zdarzenia – strach, lęk, panikę, złość, bezradność, smutek.
• w snach – osoba przeżywa traumę w snach, które przybierają formę koszmarów. Taka reakcja jest o tyle niebezpieczna, że prowadzi do bezsenności (chory boi się zasnąć) bądź do wyczerpania organizmu.
• we flashbackach – flashback to krótkie i niezwykle intensywne emocjonalnie przeżycie sytuacji traumatycznej. Osoba doświadcza dokładnie takiego samego napięcia emocjonalnego jak w chwili traumy, a jej wizje są na tyle realne, że przez chwilę flashbacku ma ona poczucie powrotu do sytuacji traumatycznej. Flashback może trwać kilka minut.

Odrętwienie i unikanie kontaktu i emocji

• Po doświadczeniu traumy organizm może próbować zbudować barierę ochronną przed negatywnymi emocjami. Nie dopuszczanie przez umysł negatywnych emocji ma jednak skutek uboczny – blokuje emocje w całości. Odrętwienie jest czasowe. Trwa kilka dni, niekiedy tygodni. Potem (z reguły) dochodzi do uwolnienia emocji.
• Unikanie polega na próbie zablokowania wszelkich doświadczeń i wspomnień związanych z traumą. W efekcie osoba unika każdej sytuacji, która może z traumą się kojarzyć. Jeśli np. była świadkiem wypadku w metrze, przestaje korzystać z metra lub wszelkich środków komunikacji miejskiej.

Pobudzenie

Trzecim rodzajem reakcji na traumę jest pobudzenie. Może się ono objawiać na kilka sposobów:

• zaburzenia snu – bezsenność, wybudzanie się w trakcie snu, wczesne wstawanie – w odróżnieniu do zaburzeń snu w formie przeżywania traumy w snach, osobie która odczuwa pobudzenie w trakcie snu nic się nie śni (a przynajmniej nie pamięta ona snu).
• wybuchy gniewu i agresji – niestabilność emocjonalna której doświadcza osoba po traumie owocować może nadmierną agresją i wybuchami złości. Nie ma do końca jasności dlaczego tak się dzieje- podejrzewa się tu wpływ adrenaliny, której podwyższony stan utrzymuje się przez jakiś czas po doświadczaniu traumy – zagrożony organizm próbuje bowiem być stale w możliwości obrony.
• zaburzenia koncentracji – nadmiernie wysoki poziom adrenaliny może też wpłynąć na trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi
• przesadna czujność – reakcją lękową która wiąże się z pobudzeniem, jest przesadny strach o siebie bądź bliskich. Osoba po traumie może zachowywać się jak paranoik, który wszędzie widzi zagrożenie.
• lęk – osoba po traumie może też żyć w stale permanentnego napięcia lękowego. Nie potrafi tego lęku określić reaguje jednak lękliwie na różne sytuacje – również nie będące zagrożeniem.

Reakcje na wydarzenie traumatyczne

Historia „po traumie” każdej osoby jest inna – ale mają one wspólne cechy oparte na powyżej opisanych reakcjach. W ramach wychodzenia z traumy i redukcji jej skutków, psychoterapeuta musi rozpoznać indywidualny wzór reakcji pacjenta na traumę i tak zaprojektować pracę z pacjentem, by maksymalnie umożliwić mu normalne funkcjonowanie mimo doświadczenia wydarzenia traumatycznego.

fot.:RODNAE Productions/ Pexels.com