Jednostką chorobową, z którą w swojej praktyce neurolog dziecięcy spotyka się niestety bardzo często, jest mózgowe porażenie dziecięce, czyli różnorodne zaburzenia czynności ruchowych i postawy. Są one skutkiem uszkodzenia mózgu znajdującego się w stadium nieskończonego rozwoju lub też jego zaburzeń rozwojowych. Do uszkodzeń tych dochodzi najczęściej pomiędzy 26 a 34 tygodniem ciąży. W ogólnej populacji dziecięcej, mózgowe porażenie występuje w dwóch przypadkach na tysiąc. Częstość występowania mózgowego porażenia dziecięcego, wzrasta do pięciu procent, w przypadku wcześniaków. Łączenie różnych postaci takich zaburzeń ruchowych w jeden zespół chorobowy, podyktowane jest tym, iż wszystkie dotknięte nimi dzieci mają nie tylko wspólne problemy zdrowotne, ale także problemy wychowawcze i socjalne.

Mózgowe porażenie dziecięce spowodowane może być szeregiem czynników uszkadzających występujących zarówno w okresie płodowym, takich jak na przykład niedotlenienie lub różne zakażenia, jak również w okresie okołoporodowym i tuż po urodzeniu dziecka. Przyznać należy również, że wciąż jeszcze nie zawsze, istnieje możliwość dokładnego ustalenia przyczyn wystąpienia u dziecka zaburzeń ruchowych.

Począwszy od lat 50-tych, w wielu krajach powstały różne koncepcje podziału mózgowego porażenia dziecięcego. Do podstawowych rodzajów mózgowego porażenia dziecięcego zwykło się zaliczać pięć jego rodzajów, plus liczne postacie mieszane. I tak wyróżnić można porażenie połowiczne, porażenie obustronne, porażenie czterokończynowe, postać pozapiramidową oraz postać móżdżkową.

Najbardziej charakterystyczne cechy porażenia połowicznego wiążą się z tym, iż zaburzenia postawy dziecka, jego ruchów oraz napięcia mięśniowego, dotyczą tylko jednej strony jego ciała. Jedna strona, prawa lub lewa, okazuje się być słabsza od drugiej. Czasem po tej słabszej stronie dochodzi do zaburzeń czucia, dotyku lub ciężaru. Spotyka się również ograniczenia w polu widzenia.

Następny rodzaj mózgowego porażenia dziecięcego, czyli porażenie obustronne, dotyczy najczęściej kończyn dolnych. Ręce dziecka są na ogół dość sprawne, choć z tak precyzyjnymi czynnościami jak pisanie czy prace ręczne może mieć ono trudności. Duże problemy występują natomiast przy chodzeniu. Dzieci te poruszają się zazwyczaj na palcach, z przywiedzionymi kolanami. Część z nich porusza się tylko przy pomocy kul lub tak zwanego balkoniku.

W przypadku porażenia czterokończynowego, zaburzenia postawy i ruchów dotyczą całego ciała dziecka. Dzieci te nie są w stanie utrzymać pionowej postawy ciała, w zależności od zaburzenia mogą jedynie leżeć, pełzać lub siedzieć. Trudności, z którymi się borykają dotyczą utrzymania głowy oraz kontroli mięśni okoruchowych. Ponadto mają problemy z gryzieniem i połykaniem oraz z ruchami artykulacyjnymi.

Najbardziej charakterystyczną cechą postaci pozapiramidowej są ruchy mimowolne. Obejmują one głównie mięśnie twarzy, głowy i mięśnie artykulacyjne.

Z kolei w postaci móżdżkowej występuje tak zwane drżenie zamiarowe. Pojawia się ono przy próbach wykonania ruchu. W niektórych przypadkach występuje również utrzymująca się długo wiotkość mięśni.

Objawy mózgowego porażenia dziecięcego, można zaobserwować już u noworodków. Najczęściej dostrzec można trudności, z jakimi spotyka się dziecko przy połykaniu pokarmów, asymetrię w ułożeniu jego ciała, nadmierną wiotkość mięsni oraz ewentualne drgawki. Przy mniejszych uszkodzeniach, objawy ujawniają się zazwyczaj później, w drugim lub w trzecim kwartale życia dziecka.

Podejmując leczenie dziecka chorego na zespół mózgowego porażenia dziecięcego, pamiętać należy, iż w przypadku tego schorzenia niektóre zmiany są zdecydowanie nieodwracalne. W schorzeniu tym, wiodącym diagnostą i lekarzem jest właśnie neurolog dziecięcy. To on ocenia zmiany, które zaszły w mózgu dziecka oraz kieruje je do odpowiedniej poradni. Innym specjalistą, który zwykle okazuje się być bardzo pomocny jest ortopeda. W niektórych przypadkach dochodzi, bowiem do zwichnięć w obrębie stawów biodrowych, mogą też wystąpić pewne nieprawidłowości w obrębie układu kostnego. To ortopeda decyduje o doborze sprzętu rehabilitacyjnego oraz o tym, jakie zabiegi profilaktyczne należy zastosować w konkretnym przypadku. Dziećmi tymi opiekują się zwykle również lekarze wielu innych specjalności. Zazwyczaj są to pediatrzy, logopedzi, a także okuliści, laryngolodzy oraz wielu innych, jeśli tylko zajdzie taka potrzeba. Wśród metod usprawniania ruchowego dzieci z porażeniem mózgowym, najczęściej stosuje się metody Volty, Petö, Bobath, skafandra kosmicznego, hipoterapię oraz coraz częściej również dogoterapię. Rozluźnianiu mięśni sprzyjają również ćwiczenia w wodzie i w ciepłym piasku. Z dziećmi tymi prowadzi się również odpowiednie zajęcia psychopedagogiczne. Ich celem jest zazwyczaj przygotowanie dziecka do podjęcia nauki szkolnej.

Osobom bliskim bardzo często wydaje się, że rozwój dziecka chorego na porażenie mózgowe jest bardzo powolny. Często nie mają oni nawet nadziei na poprawę. Tymczasem, nigdy nie należy jej tracić. Cierpliwość i wytrwałość, a także coraz częściej nietypowe i niekonwencjonalne metody leczenia, przynoszą czasem nadspodziewanie dobre rezultaty.