Psychoterapia rodzinna nie jest wcale jednorodnym kierunkiem terapeutycznym. W ramach jej rozwoju, wykształciło się kilka szkół, które różnie rozumieją objaw (czyli zaburzenie u danego pacjenta – członka rodziny) i wykorzystują odmienne techniki terapeutyczne. W praktyce obecnie, psychoterapeuci rodzinni korzystają kolektywnie ze zdobyczy różnych szkół psychoterapii rodzin, stosując wymiennie różne techniki, dostosowując je do problemów konkretnej rodziny. Warto jednak wiedzieć, na czym zasadzają się podstawowe różnice między poszczególnymi szkołami.

Komunikacyjna terapia rodzin (Jackson, Bateson, Satir)

Założeniem jest tu fakt dążenia rodziny do homeostazy. Tę homeostazę rodzina uzyskuje poprzez komunikację. Nie można się nie komunikować, a według tej szkoły, brak komunikacji, również jest swoistą komunikacją. Problemy rodziny (czyli dany objaw – anoreksja, depresja, zaburzenia zachowania) pojawiają się w odpowiedzi nie na brak czy problemy w komunikacji, lecz na brak homeostazy i mają za zadanie ją utrzymać. To brak homeostazy jest wynikiem zaburzeń w komunikacji. Innymi słowy – jeśli naprawimy komunikację, homeostaza powróci, a objaw będzie mógł wygasnąć.

W ramach psychoterapii komunikacyjnej analizuje się wzory komunikacji w rodzinie i pracuje nad ich poprawą i zmianą tak, aby komunikacja była jasna i efektywna.

Strukturalna terapia rodzin (Minuchin)

Tutaj, poszczególne elementy rodziny tworzą określoną strukturę. Ta struktura określa zasady funkcjonowania rodziny, wzorce komunikacji, zasady i reguły. Struktura rodziny powinna być elastyczna i zmieniać się w odpowiedzi zarówno na zmiany w rodzinie (śmierć, dorastanie, ślub) jak i zmiany w sytuacji zewnętrznej (zmiany społeczne, gospodarcze, kulturowe). Jeśli struktura rodziny nie umie się dostosować do zmian, pojawiają się objawy. Praca terapeutyczna obejmuje tu obserwację granic i elastyczności rodziny oraz jej wzorców funkcjonowania i pracę nad nimi.

Strategiczna terapia rodzin (Watzlawik)

Rodzina to system, który jest czymś więcej niż suma jego poszczególnych elementów. Problemy pojawiają się wtedy, kiedy zaburzony jest cały system rodziny. To, co jest tu ważne, to fakt, iż objaw pacjenta czy też sam pacjent (zwany pacjentem delegowanym) wcale nie musi być przyczyną zaburzenia systemu a jedynie okazuje się być w owym systemie najsłabszą jednostką. Przykładowo – zaburzenia zachowania dziecka w szkole mogą wynikać z problemów małżeńskich rodziców. W terapii strategicznej analizuje się wzorce zachowań, komunikacje, pomijając elementy związane z procesami intrapsychicznymi poszczególnych członków rodziny. Terapeuta strategiczny stara się skupiać na tu i teraz bez wnikania w historię rodziny.

fot.:John-Mark Smith/Unsplash.com