Każdy psycholog przyzna, że u genezy objawów nerwicowych leży szeroko pojmowany lęk. Lęk ów może być wywołany konfliktem niezaspokojonych potrzeb wszelkiej natury, brakiem akceptacji ze strony osób znaczących, supresją uczuć, czy nadmiernymi wymaganiami i kontrolą wobec własnej osoby. Ja indywidualne neurotyka staje się nadmiernie wyczulone i skoncentrowane na sobie samym. Schematy poznawcze dotyczące własnej osoby są u niego albo bardzo chwiejne, albo zbyt sztywne.

Tzw. ja obronne neurotyka posiada bardzo wiele czułych punktów, które sprawiają, że ten często wybucha lub ulega podenerwowaniu. Ja refleksyjne neurotyka jest zbytnio „przeracjonalizowane”, nieautentyczne. Co więcej, u neurotyków wymienione powyżej struktury ja wewnętrznego są niespójne, a wielokrotnie – wewnętrznie sprzeczne. System wartości neurotyków z goła różni się od społecznego systemu wartości. Często osoby dotknięte nerwicą nadmiernie koncentrują się na własnej osobie, a w ich systemie wartości dominują wartości indywidualne takie jak zawodowy sukces, kariera, czy osiągnięcia w sferze towarzyskiej.